Ratoon Sugarcane Farming – खोडवा ऊस शेती हा ऊस उत्पादनाच्या खर्चात कपात करणारा आणि नफ्यात वाढ करणारा एक महत्त्वाचा घटक आहे. खोडवा उसाचे योग्य व्यवस्थापन केल्यास, लागवड केलेल्या उसापेक्षाही जास्त आणि दर्जेदार उत्पादन मिळवणे शक्य आहे. या संपूर्ण प्रक्रियेत, खतांचे अचूक आणि वेळेवर नियोजन (Fertilizer Management) करणे हे यशाचे मुख्य सूत्र आहे.
खोडवा उसाच्या उत्पादनाची पातळी मुख्यतः त्याच्या खत व्यवस्थापनावर अवलंबून असते. योग्य वेळी, योग्य प्रमाणात आणि संतुलित स्वरूपात खते दिल्यास, खोडव्याचे उत्पादन सहजपणे वाढवता येते.
सेंद्रिय खतांचे महत्त्व आणि वापर : Ratoon Sugarcane Farming
खोडवा ऊस उत्पादनात घट होण्याचे एक प्रमुख कारण म्हणजे शेतकरी सेंद्रिय खतांचा वापर टाळतात. रासायनिक खतांची कार्यक्षमता वाढवण्यासाठी आणि जमिनीची आरोग्य राखण्यासाठी सेंद्रिय खते अत्यंत आवश्यक आहेत.
उत्पादन वाढीसाठी, खालीलपैकी कोणत्याही एका सेंद्रिय खताचा वापर प्रति एकर करावा:
- शेणखत: १० टन
- कंपोस्ट खत: ५ टन
- गांडूळ खत: २ टन
- कारखान्याची कुजलेली मळी: २ टन
- कोंबडी खत: २ टन
महत्वाचा टप्पा:
या सेंद्रिय खतांमध्ये खालील जैविक खते (Bio-fertilizers) प्रत्येकी १ ते २ किलो मिसळून वापरल्यास त्याचे परिणाम उत्कृष्ट मिळतात:
- ट्रायकोडर्मा (Trichoderma)
- स्फुरद विरघळणारे जिवाणू
- पोटॅशियम मोबिलायझिंग बॅक्टेरिया
रासायनिक खत व्यवस्थापन: ३ प्रभावी पर्याय
रासायनिक खतांचे नियोजन करण्यापूर्वी माती परीक्षण (Soil Testing) करणे हे नेहमीच फायदेशीर ठरते, कारण त्यामुळे जमिनीच्या गरजेनुसार खतमात्रा देता येते. खोडव्यासाठी रासायनिक खते देण्याचे तीन सोपे पर्याय खालीलप्रमाणे आहेत:
पर्याय १: सरळ खतांचा वापर –
हा पर्याय वापरताना खतांची मात्रा तीन टप्प्यांत द्यावी.
| टप्पा | देण्याची वेळ | खतांची मात्रा (प्रति एकर) |
| पहिला | ऊस तोडणीनंतर १५ दिवसांच्या आत | युरिया (१ पोते), सिंगल सुपर फॉस्फेट (३ पोती), म्युरेट ऑफ पोटॅश (१ पोते) |
| दुसरा | ऊस तोडणीनंतर दीड महिन्यांनी | युरिया (१ पोते) |
| तिसरा | मोठी बांधणी करताना | युरिया (२ पोती), सिंगल सुपर फॉस्फेट (३ पोती), म्युरेट ऑफ पोटॅश (१ पोते) |
पर्याय २: मिश्र आणि सरळ खतांचा संतुलित वापर –
या पर्यायात मिश्र खत १०:२६:२६ चा वापर केला जातो.
| टप्पा | देण्याची वेळ | खतांची मात्रा (प्रति एकर) |
| पाहिला | ऊस तोडणीनंतर १५ दिवसांच्या आत | १०:२६:२६ (२ पोती) + युरिया (१ पोते) |
| दुसरा | ऊस तोडणीनंतर दीड महिन्यांनी | युरिया (१ ते २ पोती) |
| तिसरा | मोठी बांधणी करताना | १०:२६:२६ (२ पोती) + युरिया (१.५ पोती) |
पर्याय ३: विद्राव्य खत आणि युरियाचा वापर –
हा पर्याय १९:१९:१९ या विद्राव्य खतावर आधारित आहे.
| टप्पा | देण्याची वेळ | खतांची मात्रा (प्रति एकर) |
| पाहिला | ऊस तोडणीनंतर १५ दिवसांच्या आत | १९:१९:१९ (२ पोती) |
| दुसरा | ऊस तोडणीनंतर दीड महिन्यांनी | युरिया (२ पोती) |
| तिसरा | मोठी बांधणी करताना | १९:१९:१९ (२ पोती) + युरिया (१ पोते) |
सूक्ष्म अन्नद्रव्य आणि इतर महत्त्वाचे घटक :
रासायनिक खतांच्या कार्यक्षमतेसाठी आणि पिकाच्या संपूर्ण विकासासाठी सूक्ष्म अन्नद्रव्य (Micronutrients) देणे अत्यावश्यक आहे.
सूक्ष्म अन्नद्रव्यांची मात्रा (प्रति एकर):
- फेरस सल्फेट: १० किलो
- झिंक सल्फेट: ८ किलो
- मॅग्नेशियम सल्फेट: १० किलो
- बोरॅक्स: २ किलो
- सोडियम मोलीब्डेट: १ किलो
- कॉपर सल्फेट: ५ किलो
गंधक आणि सिलिकॉनचा वापर :
- गंधक (Sulphur): रासायनिक खतांच्या पहिल्या हप्त्याच्या वेळी २४ किलो प्रति एकर मूळद्रव्य स्वरूपात द्यावे.
- सिलिकॉन (Silicon): १६० किलो बॅगॅस राख किंवा १ लिटर सिलिकॉन उपलब्ध करून देणारे जीवाणू वापरावेत.
ह्युमिक ऍसिड आणि सॉईल हेल्थचे नियोजन :
| उत्पादन | मात्रा (प्रति एकर) | देण्याची पद्धत | देण्याची वेळ |
| सॉईल हेल्थ | १ लिटर (२०० लि. पाण्यात) | आळवणी (Drenching) | खोडवा ठेवल्यानंतर १५, ४५, ९० आणि १२० दिवसांनी |
| ह्युमिक ऍसिड | १ लिटर (२०० लि. पाण्यात) | आळवणी (Drenching) | खोडवा ठेवल्यानंतर आणि १२० दिवसांनी |
परिणामकारक फवारण्या :
पोषक तत्वांची त्वरित उपलब्धता आणि वाढीला चालना देण्यासाठी फवारण्या अत्यंत महत्त्वाच्या आहेत.
- मल्टी मायक्रो-मॅक्रो न्यूट्रिएंट्स फवारणी:
- मल्टी मॅक्रो न्यूट्रिएंट: ३ लिटर (३०० लि. पाणी)
- मल्टी मायक्रो न्यूट्रिएंट: २ लिटर (२०० लि. पाणी)
- वेळ: खोडवा ठेवल्यानंतर ६० आणि ९० दिवसांनी फवारणी करावी.
- वसंत ऊर्जा फवारणी:
- प्रमाण: १ लिटर वसंत ऊर्जा (२०० लि. पाण्यात)
- वेळ: खोडवा ठेवल्यानंतर ६०, ७५ आणि ९० दिवसांनी फवारणी करावी.
केवडा नियंत्रण :
खोडव्यामध्ये अनेकदा केवडा (पाने पिवळी पडणे) ही समस्या दिसून येते. यावर नियंत्रण मिळवण्यासाठी १० ते १५ दिवसांच्या अंतराने एकूण तीन फवारण्या कराव्यात.
- फेरस सल्फेट: ५ ग्रॅम/लिटर पाणी
- झिंक सल्फेट: ५ ग्रॅम/लिटर पाणी
- मॅग्नेशियम सल्फेट: ५ ग्रॅम/लिटर पाणी
- युरिया: २५ ग्रॅम/लिटर पाणी
निष्कर्ष:
खोडवा ऊस हे शेतकऱ्यांसाठी एक वरदान आहे, परंतु त्यासाठी लागवड उसापेक्षाही अधिक काटेकोर नियोजन आवश्यक आहे. सेंद्रिय खतांचा नियमित वापर, रासायनिक खतांचे अचूक वेळापत्रक आणि सूक्ष्म अन्नद्रव्यांची पूर्तता केल्यास, तुमचा खोडवा ऊस नक्कीच विक्रमी उत्पादन देईल आणि तुमच्या नफ्यात मोठी वाढ करेल.
Ratoon Sugarcane Farming
