wheat Basal Dose गहू पिकाचे विक्रमी आणि दर्जेदार उत्पादन घेण्यासाठी योग्य वेळी आणि योग्य प्रमाणात खत व्यवस्थापन करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. गहू पिकाला वाढीसाठी नत्र (युरिया), फॉस्फरस (स्फुरद) आणि पोटॅश (पालाश) या प्रमुख अन्नद्रव्यांची आवश्यकता असते. यामध्ये नत्राची गरज सर्वाधिक असते, कारण ते पिकाच्या शाखीय वाढीस मदत करते.
या गरजेनुसार, गव्हाच्या खताची मात्रा दोन मुख्य टप्प्यांमध्ये विभागून देणे फायदेशीर ठरते:
- पेरणीच्या वेळी (Basal Dose)
- वाढीच्या टप्प्यात (Top Dressing)
पेरणीच्या वेळी खत व्यवस्थापन (Basal Dose)
पेरणी करताना खते देणे ( डोस) अत्यंत आवश्यक आहे. या टप्प्यात खते दिल्यास ती पिकाला लगेच उपलब्ध होतात आणि मुळांची वाढ दमदार होते, ज्यामुळे पीक स्थिर होते.
आवश्यक खतांची मात्रा:
पेरणीच्या वेळी प्रति एकर किमान १०० किलो खताची मात्रा देणे अपेक्षित आहे.
- जमिनीची सुपीकता चांगली असल्यास: शेणखत किंवा कंपोस्ट खताचा वापर केला असल्यास, तुम्ही खताची मात्रा ७० ते ७५ किलो प्रति एकर ठेवू शकता.
वापरायची संयुक्त खते:
पेरणीसाठी शेतकरी खालीलपैकी कोणतेही एक संयुक्त खत (Complex Fertilizer) वापरू शकतात:
| संयुक्त खत (प्रति एकर) | प्रमाण |
| १०:२६:२६ | १ बॅग (५० किलो) |
| १२:३२:१६ | १ बॅग (५० किलो) |
| १५:१५:१५ (३-१५) | १ बॅग (५० किलो) |
- फॉस्फरस वाढवण्यासाठी: जर तुमच्या जमिनीत स्फुरद (फॉस्फरस) कमी असेल किंवा अधिक उत्पादनाचे लक्ष्य असेल, तर वरील संयुक्त खतासोबत ट्रिपल सुपर फॉस्फेट (TSP) चा वापर करावा. यामध्ये फॉस्फरसचे प्रमाण अधिक असते, जे मुळांच्या विकासासाठी सर्वोत्तम आहे.
दुसऱ्या टप्प्यातील खत व्यवस्थापन (Top Dressing)
खत व्यवस्थापनाचा दुसरा टप्पा गहू पीक साधारणपणे २५ ते ३० दिवसांचे झाल्यावर असतो. हा काळ पहिल्या पाण्याच्या आणि तणनाशक मारल्यानंतरचा असतो.
तणनाशकाच्या वापरामुळे पिकावर आलेला ताण (Stress) कमी करण्यासाठी आणि गव्हाची शाखीय वाढ (फुटावे) पुन्हा वेगाने सुरू करण्यासाठी या टप्प्यावर खत देणे महत्त्वाचे आहे.
दुसऱ्या मात्रेसाठी खत:
या टप्प्यात नत्राची (युरियाची) सर्वाधिक गरज असते.
- खत: प्रति एकर युरियाची एक बॅग (५० किलो) वापरावी.
झिंक सल्फेटचा वापर (Zinc Sulphate):
दुसऱ्या खत मात्रेच्या वेळी खालील लक्षणे दिसल्यास युरियासोबत झिंक सल्फेटचा वापर करणे अत्यंत फायदेशीर ठरते:
- गहू पिकात पिवळेपणा (Yellowing) दिसत असल्यास.
- गव्हाचा फुटवा (Tiller) कमी होत असल्यास.
उपाय: युरियासोबत ५ किलो प्रति एकर या प्रमाणात झिंक सल्फेट मिसळून द्यावे. झिंक सल्फेटमुळे पिकाचा पिवळेपणा दूर होतो आणि गव्हाचा फुटवा जोमदार होण्यास मदत होते, ज्यामुळे अपेक्षित उत्पादन मिळवणे शक्य होते.
- पेरणीच्या वेळी: संयुक्त खत (उदा. १०:२६:२६) + गरजेनुसार टीएसपी. (मुळांची वाढ आणि पिकाची स्थापना)
- २५-३० दिवसांनी: युरिया १ बॅग + गरजेनुसार झिंक सल्फेट ५ किलो. (फुटावे आणि शाखीय वाढ)
या अचूक खत व्यवस्थापनामुळे तुमचा गहू पीक जोमदार वाढेल आणि तुम्हाला विक्रमी उत्पादन घेणे शक्य होईल.
